اسرار حج| سعی کن برای خداوند؛ مثل سعی هاجر میان مروه و صفا
هاجر برای خدا عزیز بود، یا اسماعیل و ابراهیمش؟ یا تلاشی که هاجر؛ که یک مادر برای نجات فرزندش از تشنگی در آن بیابان؛ میان دو کوه صفا و مروه انجام داد؟...قصه هر چه بود و هست، تلاش و دویدن هاجر میان این دو کوه خریدار داشت و خریدارش کسی نبود جز خدا...
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، حج؛ این عبادت باشکوه؛ هر قدمش سرّی دارد و اگر به آن اسرار واقف شوی، راهی به منزلت و شرف و دریای نور می‌یابی و دست در دست انبیا و اولیاء به قرب پروردگار می‌رسی.
در طریق حج باید خودت را از پیش برای انجام صحیح اعمال و مناسک متعددی آماده کنی، اما پیشتر باید به سِرّ هر یک از آن اعمال آگاه شوی، سرّی که باطن عمل است و تنها راه قبولی و قرب.
آنطور که در صهبای صبا اثر ارزشمند آیت‌الله جوادی آملی آمده است: یکی از آن اسرار در سعی میان صفا و مروه و هروله در آن محدوده خاص و متبرک است. راز سعی در میان صفا و مروه در کلام امام سجاد(ع) اینگونه هویدا شده است؛ آنجا که هنگام انجام عبادت حج به یارش؛ شبلی فرمود: «آیا بین صفا و مروه سعی کردی؟ شبلی عرض کرد: آری. امام (ع) فرمود: در هنگام سعی، فلان مطلب را در ذهن داشتی؟ هنگام صفا فلان مطلب را، هنگام مروه فلان مطلب را، هنگام سعی بین صفا و مروه فلان مطلب را به عنوان حج و زیارت در ذهن داشتی؟ شبلی عرض کرد: نه. امام (ع) فرمود: پس تو سعی بین صفا و مروه نکردی!
در قرآن کریم و در آیه 158 سوره بقره، مسئله صفا و مروه به صورت صریح بیان شده و جزو شعائر الهی به شمار آمده است: «إِنَّ الصفا و المروة من شعائر الله فَمَن حَجَّ البیت أو اعتمر فلا جناح علیه أن یَطَّوَّفَ بهما».
سعى بین صفا و مروه به نوبه خود به عنوان شعائر الهى به شمار آمده است.
حضرت سجاد (ع) فرمود: معنای سعی اصولاً این است که: انسان از معصیت به اطاعت فرار می‌کند و عبارت «فَفِرُوا إلی الله» در سعی بین صفا و مروه به صورت بارز جلوه کرده است. این تلاش و کوشش و دویدن یعنی از گناه به اطاعت دویدن، از مخالفت با موافقت دویدن، از غیر حق دوری جستن و مانند آن ...
در اینجا زائران بین صفا و مروه تردد دارند، یعنی می‌روند و برمی‌گردند. امام سجاد (ع) خطاب به شبلی فرمود: «می‌دانی راز این تردد چیست؟ بین این دو کوه حرکت کردن یعنی چه؟ یعنی «خدایا! من بین خوف و رجاء به سر می‌برم.»»
یعنی نه خوف محض دارم، نه رجای صرف. نه آن چنان است که فقط بترسم و هیچ امیدی نداشته باشم، نه آن چنان است که همه‌اش امید باشد و هیچ ترسی نباشد. این تردد بین صفا و مروه همان تردد بین خوف و رجاء است.
مسلمانِ مؤمن تا زنده است بین خوف و رجاء به سر می‌برد. از کارهای خود خوف دارد و به لطف پروردگار امیدوار است.
در سوره مبارکه زمر، خدای متعال مردان الهی را که عالمِ باعمل هستند، می‌ستاید و می‌فرماید: « أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّیْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَیَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ ۗ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ».
مردان الهی که علم‌های آموزنده دارند، اینها از پایان کار خود هراسناک هستند و به لطف حق امیدوار. آنها کسانی هستند که «یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَیَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ». از خدا نمی‌ترسند چون خدا جمال محض است. جمال محض و ارحم الراحمین که ترسی ندارد. انسان از پایان کار خود می‌ترسد وگرنه خدا محبوب است، نه مهروب.
پس بنده مؤمن بین خوف و رجاء زندگی می‌کند و این سِرّ در سعی بین صفا و مروه جلوه کرده است.
اگرچه در اصلِ این تردد، هاجر( ع) چند بار از کوه صفا به مروه و از مروه به صفا برای طلب آب آمد، تا اینکه آبی برای نوزادش تهیه کند و این آهِ مادرانه هاجر ( ع) آنچنان اثر گذاشت که طبق دعای خلیلِ حق، از زیر پای اسماعیل چشمه زمزم جوشید و هنوز با گذشت چند هزار سال می‌جوشد، ولی سرّ این کار آن است که انسان به صفا و به مروت و مردانگی برسد. یک انسان جوانمرد، دیگر دست به کار ذلیلانه دراز نمی‌کند. همان که سالار شهیدان حسین بن علی(ع) فرمود: نه دست تسلیم و مذلت دارم و نه پای گریز و فرار. من هستم و مردانگی و میدان و مبارزه و شهامت و شجاعت. همان درس را نیز حج به انسان می‌دهد.
موقعیت جغرافیایی صفا و مروه
صفا و مروه، دو کوه کم‌ارتفاع در جانب شرقی کعبه هستند. فاصله بین این دو کوه «مَسعیٰ» نام دارد که محل انجام یکی از مناسک حج و عمره به نام سعیِ صفا و مروه است. نام این دو کوه به عنوان یکی از شعائر الهی در قرآن کریم و در سوره بقره ذکر شده است. طبق روایات اسلامی پیشینه تاریخی کوه‌های صفا و مروه به زمان هبوط حضرت آدم (ع) به زمین، بازمی‌گردد.
پیامبر اکرم (ص) فرمود: «از آن (صفا) آغاز کنید که خداوند به آن آغاز کرده است». بنابراین، در سعى حج و عمره، آغاز کردن سعى از صفا و ختم کردن آن به مروه واجب شده است.
امام صادق (ع) درباره وجه تسمیه این دو کوه مى‌فرماید: «آدم مصطفى» پس از اخراج از بهشت بر فراز یکى از این دو فرود آمد و نام کوه از (مصطفى) گرفته و صفا نامیده شد و «حوّا» بر کوه دیگرى فرود آمد و اسم آن از «مرأه» که به معناى زن است، اتخاذ شد و مروه نام گرفت.
در روایت دیگر امام صادق (ع مى‌فرماید: وقتى حضرت ابراهیم، اسماعیل را در سرزمین مکه گذاشت، آن کودک تشنه شد. مادرش (هاجر) بر بالاى کوه صفا رفت و فریاد زد: آیا در این وادى کسى هست؟ سپس به طرف مروه و بر آن کوه بالا رفت و فریاد زد: آیا در این وادى کسى هست؟ پاسخى نشنید تا هفت بار این کار ادامه یافت، از این رو خداوند سعى میان صفا و مروه را هفت بار سنت قرار داد.
برای سعی میان صفا و مروه آداب و احکام متعددی وجود دارد که برای درستی ظاهر این عمل باید حتما رعایت شود.
در روایات فضیلت‌هایی برای توقف و سعی در صفا و مروه بیان و امتیازاتی برای این مکان ذکر شده؛ از جمله آمده است: توقف در «صفا» موجب زیاد شدن مال می‌شود، سعی «صفا» و «مروه» موجب شفاعت ملائکه و پاکی از گناهان می‌شود و مکان «سعی» محبوب‌ترین مکان نزد خداست.
